Walenty Szpunar

                                                       „Są miejsca, czasy i ludzie, których się nie zapomina...”

Walenty Szpunar - dyrektor i organizator łańcuckiej szkoły

 

   Słowa powyższe były hasłem przewodnim obchodów 70. rocznicy powstania Szkoły, która po wielu przekształceniach organizacyjnych i programowych nosi dziś nazwę Zespół Szkół Technicznych w Łańcucie. W poniższym artykule przypominam zasłużoną dla Szkoły i lokalnej społeczności postać prof. dr inż. Walentego Szpunara. Był on przed wojną wybitnym uczonym lwowskich uczelni wyższych, a następnie po II wojnie światowej pracował w szkołach wyższych w Warszawie. W czasie pracy zawodowej Profesora był też „okres łańcucki”. Był on bowiem pierwszym dyrektorem organizowanej placówki - Gimnazjum Mechanicznego a następnie w Gimnazjum Mechaniczno-Rolniczego. Funkcję tę pełnił w okresie organizacji Szkoły od podstaw. Nie było programów nauczania, podręczników a przede wszystkim - własnych obiektów, w których można było rozpocząć normalną naukę.

   W tych trudnych warunkach powojennych nie zawahał się podjąć organizacji Szkoły, mimo że nie wszyscy odnosili się do tych działań pozytywnie. Z wielką determinacją podjął pracę związaną z rekrutacją kandydatów, angażowaniem nauczycieli, poszukiwaniem sal lekcyjnych. Dzięki wsparciu wielu osób, w tym też pierwszych nauczycieli, udało się utworzyć Szkołę. Warto podkreślić, że przez wiele lat prace podejmowane przez nauczycieli tej Szkoły w zakresie tworzenia programów, podręczników, a także pracy dydaktyczno - wychowawczej były wzorem do działania dla szkół mechanizacji rolnictwa w całym kraju. Do 2015 r. prawie 7 tys. absolwentów ukończyło szkoły wchodzące w skład Zespołu Szkół Technicznych w Łańcucie. Absolwenci Szkoły przygotowani dobrze do życia pracują w różnych dziedzinach życia gospodarczego, kulturalnego, w administracji, w nauce, oświacie czy służbach mundurowych i innych.
   Walenty Szpunar urodził się 9 listopada 1904 r. w Wysokiej k/Łańcuta jako syn rolników Andrzeja i Marianny z Olechów. Po ukończeniu szkoły powszechnej uczęszczał do Cesarsko-Królewskiego Gimnazjum Realnego w Łańcucie przemianowanego w roku 1921/1922 na Państwowe Gimnazjum im. H. Sienkiewicza, w którym w dniu 23 maja 1923 r. złożył egzamin dojrzałości.
Studiował na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu im. J. Kazimierza we Lwowie. W dniu 12 grudnia 1932 r. złożył egzamin z zakresu fizyki i matematyki dla kandydatów na nauczycieli. Już w czasie studiów udzielał korepetycji, a po ich ukończeniu pracował jako nauczyciel. W czasie studiów był aktywnym członkiem Koła Matematyczno-Fizycznego oraz jednym z jego pierwszych prezesów w latach 1927-1929. W czasie pracy we Lwowie prof. Walenty Szpunar działał też w Polskim Towarzystwie Przyjaciół Astronomii. W dniu 3 lutego 1929 r. został wybrany do jego Zarządu jako skarbnik.
   Już od września 1927 r. pracował jako asystent – demonstrator w Zakładzie Astronomii Uniwersytetu im. J. Kazimierza we Lwowie. W kwietniu 1928 r. przeniósł się do pracy na Politechnikę Lwowską, gdzie pełnił obowiązki młodszego asystenta w Katedrze Astronomii i Geodezji Wyższej oraz w Obserwatorium Astronomiczno-Metalurgicznym ze stacją sejsmiczną. W styczniu 1933 r. awansował na stanowisko starszego asystenta na Politechnice Lwowskiej w/w Katedrze i pracował tam do końca wojny. W czasie pracy na Politechnice Lwowskiej odbył studia na Wydziale Budownictwa Lądowego i Wodnego na Oddziale Mierniczym. W dniu 16 czerwca 1941 r. zdał egzamin dyplomowy z postępem celującym z odznaczeniem i uzyskał tytuł inżyniera geodety.
Prof. Walenty Szpunar był współpracownikiem prof. Lucjana Grabowskiego (1871-1941), wybitnego uczonego Lwowskiej Szkoły Geodezyjnej. Prof. L. Grabowski zorganizował i prowadził w latach 1919-1939 regularną służbę czasu, ciągłą służbę sejsmiczną i stałą służbę meteorologiczną. Wyniki prac przesyłane były do 70 instytutów na świecie. Była to jedyna tego typu stacja w Rzeczypospolitej Polskiej. Wiele prac dla stacji wykonywał Walenty Szpunar.
   Warto podkreślić, że współcześnie uważa się, iż prof. Walenty Szpunar, który należał do grupy osób, które ukończyły „Lwowską Szkołę Geodezyjną” (nazwa nadana kształceniu geodezyjnemu na Politechnice Lwowskiej ze względu na wysoki poziom kształcenia, etykę zawodową, świadomość narodową, dostosowanie badań do potrzeb kraju, a także otwartość na nowe metody), uważany jest za jednego z jej wybitnych kontynuatorów.
   W 1944 r. po wyzwoleniu terenów Rzeszowszczyzny wielu pracowników naukowych z uczelni lwowskich powróciło do stron rodzinnych. Walenty Szpunar po powrocie do Wysokiej w roku szkolnym 1944/1945 podjął pracę w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. H. Sienkiewicza jako nauczyciel fizyki. Zaangażował się też wraz z miejscowymi działaczami ludowymi w działalność zmierzającą do utworzenia szkół, by umożliwić kształcenie młodzieży wiejskiej. Decyzją Powiatowego Komitetu Szkół Zawodowych w dniu 26 marca 1945 r. powołano go na stanowisko dyrektora powstającej szkoły – Gimnazjum Mechanicznego. Piastował tę funkcję do 31 października 1945 r. Kiedy nie udało się upaństwowienie tej szkoły i przejęcie jej przez resort przemysłu, powołano do życia Gimnazjum Mechaniczno-Rolnicze i zwrócono się do Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych o przejęcie szkoły. W tym czasie podejmowali pracę nauczyciele, odbywały się zajęcia przygotowawcze w celu wyrównania poziomu nauczania, przygotowywano nowy rok szkolny, który rozpoczął się dopiero 6 września 1945 r. ze względu na brak odpowiedniego lokalu. Dyrektor W. Szpunar z grupą pierwszych nauczycieli zorganizowali w Łańcucie pierwszą w Polsce szkołę mechanizacji rolnictwa.
   W tym czasie rozpoczął też pracę jako starszy asystent w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie (od sierpnia do listopada 1945 r.). W listopadzie 1945 r. przeniósł się do Warszawy i podjął pracę w Katedrze Astronomii Praktycznej Politechniki Warszawskiej (od 1954 r. - Katedra Astronomii Geodezyjnej). Pracował tu na stanowiskach starszego asystenta, adiunkta, adiunkta awansowanego i od 1 kwietnia 1951 r. – wykładowcy. W październiku 1953 r. przeniósł się do Katedry Geodezji Wyższej Politechniki Warszawskiej jako adiunkt awansowany, a następnie wykładowca. W marcu 1954 r. został zastępcą profesora i kierownikiem Zakładu Grawimetrii i Teorii Figury Ziemi. Warto dodać, że prof. W. Szpunar wspólnie z prof. Felicjanem Kępińskim był bardzo aktywny w zakresie zdobywania niezbędnych instrumentów do ćwiczeń praktycznych, które drogą darów, wypożyczeń i zakupów zdobywali w czasie jej organizacji.
   W styczniu 1956 r. obronił pracę habilitacyjną i został docentem w Politechnice Warszawskiej. W maju 1966 r. otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego. W dalszym ciągu pracował i pełnił obowiązki kierownika w Zakładzie Grawimetrii i Teorii Figury Ziemi. Od października 1970 r. podjął pracę w Instytucie Geodezji Wyższej i Astronomii Geodezyjnej w Politechnice Warszawskiej.
W latach 1946-1952 oraz 1954-1962 wspólnie z prof. F. Kępińskim i dr Cichowiczem przygotowywali i redagowali „Rocznik astronomiczny”. W 1955 r. z prof. F. Kępińskim przygotowali hasła z zakresu astronomii geodezyjnej do „Słownika Geodezyjnego”, który doczekał się wydania w pięciu językach. Przygotowywał też hasła z zakresu geodezji do „Encyklopedii przyroda i technika”. Prof. W. Szpunar publikował swoje prace w języku polskim, angielskim i niemieckim.
   Był on czynnym zawodowo profesorem na Politechnice Warszawskiej do końca życia. Podejmował też pracę w innych ośrodkach naukowych. W latach 1945-1951 pracował w Geodezyjnym Instytucie Naukowo-Badawczym. W latach 1959-1971 zatrudniony był w Wojskowej Akademii Technicznej jako kierownik Katedry Geodezji Wyższej i Astronomii Geodezyjnej oraz jako kierownik Pracowni Satelitarnej.
   Za zasługi w działalności naukowej i społecznej został odznaczony m.in.: Medalem Brązowym „Za Długoletnią Służbę” (1938), Medalem X-lecia Polski Ludowej (1955), Medalem Brązowym „Za Zasługi Dla Obronności Kraju” (1968), Medalem Brązowym „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” (1970), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1973).
   Prof. Walenty Szpunar zmarł 10 lutego 1989 r. W pogrzebie 16 lutego 1989 r. w Warszawie uczestniczyła delegacja kierownictwa Zespołu Szkół Mechanizacji Rolnictwa w Łańcucie w składzie: Leopold Szydłowski, Stanisław Nazimek i Eugeniusz Szal. Wspomnienie o „łańcuckim” okresie działalności prof. Walentego Szpunara wygłosił dr inż. L. Szydłowski.
Eugeniusz Szal