Pelc Bronisław

                                                                „SĄ MIEJSCA , CZASY I LUDZIE, KTÓRYCH SIĘ NIE ZAPOMINA"

                                                  Bronisław Pelc (23 III 1911 – 11 VIII 1992)

     W kolejnym artykule przypominam inż. Bronisława Pelca, nauczyciela i dyrektora Szkoły łańcuckiej, który w trudnym okresie powojennym, wspólnie z grupą pierwszych nauczycieli, tworzył podstawy materialne i programowe organizowanej placówki. Bronisław Pelc urodził się 23 marca 1911 roku jako syn Władysława i Wiktorii z domu Einhorn. Do klasy pierwszej szkoły powszechnej zapisany został po ukończeniu szóstego roku życia. Po czterech latach nauki , w 1920 roku rozpoczął edukację w Państwowym Gimnazjum Realnym w Łańcucie (od r. szk. 12921/1922 –Państwowe Gimnazjum im. H. Sienkiewicza). Ukończył 6 klas gimnazjalnych.

    Rodzice zmarli w okresie jego dojrzewania do dorosłości, matka w 1926 a ojciec – w 1930 roku. Musiał więc sam zabiegać o swoje wykształcenie i przyszłość.
W 1926 roku wstąpił do Wyższej Szkoły Przemysłowej w Bielsku Śląskim na dział mechaniczno- techniczny. Praktykę odbywał w Zakładach Mechanicznych w Rzeszowie(od 1 VII 1928 do1 IX 1928 r. i od 17 VII do 31 VIII 1929 r.) , w Chrzanowie ( od 1 VII do 28 VIII 1930 r.), w Fabryce Maszyn i Odlewni Żelaza w Bielsku ( od 1 VII do 15 VII 1929 r. i od 1 VI do 30 XII 1932 r.).W Wyższej Szkole Przemysłowej w Bielsku dnia 12 VII 1931 r. zdał egzamin dojrzałości. Po ukończeniu WSP w Bielsku n i uzyskaniu tytułu technika- mechanika pracował w okresie od 1 VII 1931 r. do 1 VI 1932 r. w Elektrowni w Łańcucie.
   Od 12 VII 1932 r. do 20 IX 1933 r. odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Saperów w Modlinie a następnie jako kapral podchorąży - w 4 Batalionie Saperów w Przemyślu. W sierpniu 1933 r. przeniesiony został do rezerwy. W 1936 r., po odbyciu ćwiczeń, uzyskał stopień podporucznika.
W latach 1933 – 1934 pracował jako praktykant – technik bezpłatnie w Elektrowni Miejskiej w Łańcucie. W tym czasie z czwórką rodzeństwa był na utrzymaniu ciotki. W dniu 2o listopada 1933 r.przyjęty został do Starostwa Powiatowego w Łańcucie, początkowo jako praktykant a następnie od 12 września 1934 r. jako sekretarz administracyjny po zdaniu egzaminu z wynikiem dobrym w Urzędzie Wojewódzkim we Lwowie. W Starostwie Powiatowym pracował do wybuchu wojny.
   Dnia 14 czerwca 1936 r. w Łańcucie zawarł związek małżeński z Marią Gronkowską , córką Teofili Gronkowskiej, z którą miał troje dzieci: Ewę Marię ( ur.8 IX 1938 r.) , Jadwigę Renatę ( ur.1 II 1942 r.) oraz Wiktora Władysława (ur.9 III 1945 r.).
   W dniu 29 VIII 1939 r. powołany został do 4 Pułku Saperów w Przemyślu . Z jednostką tą w dniu 25 IX 1939 r. przekroczył granicę Węgier. Znalazł się w obozie dla internowanych w miejscowościach Domos i Selyp . We wrześniu 1940 r. przedostał się nielegalnie przez granicę do kraju. Jednak niedługo po przybyciu został zdradzony i aresztowany przez Gestapo jako zakładnik i zmuszony do pracy fizycznej pod nadzorem w koszarach wojskowych jako ślusarz, kowal i palacz centralnego ogrzewania ( do 1942 r.). W póżniejszym czasie był jeszcze dwukrotnie aresztowany .Warto dodać, że mimo wezwania przez władze okupacyjne nie zgłosił się do pracy w administracji niemieckiej . Po trzecim aresztowaniu i uwolnieniu uciekł do Tarnopola, gdzie pracował w niemieckiej firmie drogowej jako mechanik do czasu nadejścia frontu ze wschodu. Firmę przeniesiono na dwa miesiące do Łańcuta a następnie skierowano do Stryja w celu naprawy dróg. W czasie odwrotu przed nacierającą Armią Radziecką pracownicy firmy zbiegli, gdyż Niemcy chcieli ich wszystkich zabrać do pracy w Niemczech.
   W czasie okupacji żona Bronisława była śledzona i prześladowana jako podejrzana i niebezpieczna ze względów politycznych. Po wkroczeniu Armii Radzieckiej chorował ciężko jakiś czas .Z powodu braku lekarstw rekonwalescencja trwała długo. Po dojściu do zdrowia zgłosił się do Spółdzielni Pracy w Łańcucie, w której zatrudniony został jako sprzedawca w sklepie. Na początku 1945 r., po rozmowach z Piotrem Świetlikiem , znanym działaczem ruchu ludowego, jednym z organizatorów Szkoły łańcuckiej, zgodził się podjąć w niej pracę. Od 1 IV 1945 r. został zatrudniony w utworzonym Gimnazjum Mechanicznym na stanowisku tymczasowego nauczyciela.
   W okresie przedwojennym nie należał do żadnej partii politycznej a jedynie do organizacji takich jak Liga Morska i Kolonialna, Liga Ochrony Przyrody, Czerwony Krzyż. W dniu 1 VII 1945 r. wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej, a po zjednoczeniu partii został członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W czasie pracy w Szkole łańcuckiej podnosił swoje kwalifikacje. Odbył kurs pedagogiczny w okresie od 12 IV 1946 r. do 7 V 1946 r. w Rzeszowie i uzyskał kwalifikacje pedagogiczne. Od 15 IX 1948 r. do 30 XI 1948 r. odbył kurs pedagogiczno-społeczny w Państwowym Instytucie Kształcenia Nauczycieli Szkół Rolniczych w Pszczelinie .Odbył też kurs dla nauczycieli w Strzyżowie. Ponadto dnia 9 I 1950 r. na podstawie świadectwa ukończenia Wydziału Mechaniczno- Technicznego Państwowej Wyższej Szkoły Przemysłowej w Bielsku i na podstawie trzyletniej praktyki w zawodzie odpowiadającej odbytym studiom uzyskał dyplom inżyniera mechanika w zakresie technologicznym w dziale - kierownictwo warsztatów mechanicznych. Warto dodać, że Bronisław Pelc starał się o uznanie przymusowej bezczynności w okresie od 26 IX 1939 r. do 1 IV 1945 r.. Wojewódzka Komisja Weryfikacyjna zaliczyła mu w połowie ten okres, jednak Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych nie uznało tej decyzji ze względu na to, że przed wojną nie miał kwalifikacji pedagogicznych i nie był nauczycielem ( decyzja z 17 III 1949 r.).
   Od dnia 1 XI 1945 r. przejął obowiązki dyrektora Gimnazjum Mechanicznego i kierował Szkołą do 1951 roku. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie mianowało go dyrektorem Państwowego Liceum Mechaniki Rolnej w Łańcucie dopiero z dniem 1 września 1950 r. Warto podkreślić , że okres , w którym Bronisław Pelc był dyrektorem szkoły, należał chyba do najtrudniejszych w jej 70 –letniej historii. Powstawała pierwsza w Polsce szkoła mechanizacji rolnictwa. Starano się o jej upaństwowienie, o finanse, o obiekty dydaktyczne. Uzyskiwane budynki trzeba było remontować i zagospodarować. Dla nowej szkoły przygotowywano programy nauczania, które stały się wzorcem dla powstających póżniej tego typu szkół. Dla nauczycieli brakowało poborów . Dyrektor musiał zabiegać o nie a także o przydział tekstyliów, które dostarczano z opóźnieniem. Mimo piętrzących się trudności dzięki oddanej grupie nauczycieli i pracowników udało się zorganizować Szkołę , która funkcjonuje dzisiaj jako Zespół Szkół Technicznych. Warto dodać, że do pracy przyjęci zostali wtedy m.in. znani pedagodzy Roman Cisek, Inglot Jan, Władysława Mieroszewska, Leopold Szydłowski, Którzy swoje życie zawodowe związali z tą placówką. W listopadzie 1945 r. szkoła otrzymała nazwę Gimnazjum Mechaniki Rolnej, a po uruchomieniu klasy licealnej – Gimnazjum i Liceum Mechaniki Rolnej.
   Normalną pracę organizacyjna, dydaktyczną i wychowawczą utrudniały też skomplikowane sprawy polityczne pierwszych lat powojennych. Ze względu na podejrzenia władz o przynależność uczniów do organizacji nielegalnych Szkołę często odwiedzali przedstawiciele tajnych służb, były aresztowania wśród uczniów. Dyrektor był często wzywany na milicję w celu wyjaśnienia spraw. Starał się bronić uczniów, gdyż był przekonany o ich niewinności. Przedstawiciele UB odwiedzali go też w domu , by zabrać go na przesłuchanie.
I tak np. w 1949 r. aresztowano uczniów , którzy byli sądzeni za przynależność do Tajnej Organizacji Młodzieżowej „Orlęta”. Otrzymali wyroki i zostali uwięzieni. Na początku 1951 r. funkcjonariusze PUBP w Łańcucie aresztowali znów kilkunastu uczniów łańcuckich szkół średnich ( w tym 9 uczniów Gimnazjum i Liceum Mechaniki Rolnej) i zarzucono im przynależność do organizacji „Orlęta”. W kwietniu i maju1951 r. sądzono ich i otrzymali wyroki więzienia. Okazało się, że była to prowokacja funkcjonariuszy UB , którzy chcieli wykazać się osiągnięciami w zwalczaniu nielegalnych organizacji. Starania dyrektora o uwolnienie uczniów nie dały żadnego rezultatu. Dopiero komisja Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Naczelnej Prokuratury Wojskowej dopatrzyła się nieprawidłowości i zaleciła ponowne zbadanie tej sprawy. Wojskowa Prokuratura w Rzeszowie w czerwcu 1952 r. umorzyła śledztwo, uchyliła wyroki i stwierdziła, że uczniowie ci nie byli członkami organizacji „Orlęta „ .Bezpodstawnie aresztowani byli Antoni Kontek, Eugeniusz Cyburt, Emil Kunysz, Feliks Maksymowicz, Jerzy Nabagło , Stanisław Pelc, Zdzisław Sobek, Kazimierz Surowiec i Stanisław Welc.
Dyrektor Bronisław Pelc nie doczekał się już w Szkole zwolnienia z więzienia swoich uczniów. Dnia 31 lipca 1951 r. złożył pismo o dobrowolnym wystąpieniu ze służby z dniem 31 sierpnia 1951 r.
Po odejściu z pracy w Szkole Bronisław Pelc zatrudniony był m. in. w Okręgowej Dyrekcji Inwestycji Miejskich w Rzeszowie , w Urzędzie Wojewódzkim w Rzeszowie na różnych stanowiskach wymagających specjalistycznej wiedzy i umiejętności praktycznych , które posiadał ,gdyż zdobył je wcześniej w czasie pracy w wielu zakładach. W ostatnich latach aktywności zawodowej pracował na połowie etatu w Łańcuckiej Fabryce Śrub .
   Zmarł w dniu 11 sierpnia 1992 roku i pochowany został na cmentarzu w Łańcucie.

Bibliografia
1. Materiały z Archiwum Szkolnego.
2. Teczka osobowa Bronisława Pelca znajdująca się w Archiwum Urzędu Wojewódzkiego w Rzeszowie.
3. Nawrocki Zbigniew, „ Łańcucki Oddział „Orląt „ w latach 1947- 1949 „.(W: Studia Rzeszowskie pod red. Jana Drausa, tom VI, Rzeszów 1999, s.145-157.

                                                                                                                   

                                                                                                                                Eugeniusz Szal